Coiro galego / Etnografía / Xocas

Texto e debuxos recollidos da obra etnográfica de Xaquín Lorenzo (1907-1989)

xocas | peneireiros | os mallos | albardeiros | zapateiros | mulidas | coireiros (1) (2) 3 (4) (5)

coireiros, piliteiros ou curtidores (III),
por Xaquín Lorenzo, Xocas .............................................anterior coireiros, piliteiros ou curtidores (II)...... seguinte coireiros, piliteiros ou curtidores (IV)

......A canina é merda de can, de pita ou de pombas que se bota na i-auga dun pío, en que se meten os coiros. Esta canina tén ácido láctico que ó se combinar co cal que levan os coiros, forma lactato de cal, deixando limpol-os pelicos. A canina mércase a mulleres que se adican á recoller nos galiñeiros, nos pombales e polas rúas. O Tempo que as peles están na canina varía de quince días no vran a un mes no inverno, xa que a calor, en xeral, favorece todolos procesos do curtido.

......Ó saíren os coiros da canina, lávanse en auga limpa e lábranse con coitelos de labrar, coma os de pelar, anque con fío, e con táboas do mesmo xeito que as anteriores.
......Niste intre aprícanselles dúas labras, a primeira, man de pelo, pra lle quital-o que quedóu, dáselle pola flor; a outra ou outras, pois ás vecesé máis dunha, pra lle quital-o cal. Trabállase nista operación co coitelo incrinado cara abaixo, pra que o fío non poida cortal-o coiro.


Os coiros nas pías da casca
nos pelamios do Sr. Nogueira Rumbao,
en Allariz (Ourense)

......A seguir, aprímase, pró que se empregan a táboa de aprimar e o coitelo de aprimar. A táboa é de xeito parecido ás outras, anque máis estreita e chaira. O coitelo é ancho, con dou fíos voltos, coma o das raspillas dos carpinteiros, e con dous mangos, un no senso do eixe e outro cruzado.

coitelo de aprimar
táboa de aprimar
coitelo de escarnar

......Coa aprima sácaselle ó coiro, en forma de virutas, a carne que lle quede; trabállase, por tanto, pola cara interna ou carnaz.
......O que se lle quitou na escarna chámase carnaza basta e ponse a secar ó sol. Unha vez seca, recóllese en feixes e véndese pra estrume ou prás fábricas de xelatina.
......Da aprima obtense a carnaza fina, que se fai secar en marcos de madeira case rectangular de onde sai en forma de ladrillos que se venden pra faguer "cola de carpinteiro".
......Co aprimado vai collendo o coiro todo il o mesmo grosor, pra que non haxa logo irregularidades.
......Despóis, volve á canina e sufre outra labra, coa que rematan as operacións do lavadeiro e pasa o material a outra dependenza prós traballos da mudanza, que comenzan polo granéu.
......Pró granéu úsanse tinallas de pedra coma as pías do lavadeiro, anque dispostas doutro xeito. Ne meio atópase unha tinalla rectangular que tén no cabo outra pequena coa que comunica polo fondo. Ós lados da primeira van catro cadradas, dous de cada banda.
......Nestas catro é nas que se meten as peles en augaco tanino que ha de curtilas.

......................................................

Segundo o Diccionario de Diccionarios do ILGA,

pelica:
Piel adobada de oveja o carnero, que conserva la lana y se usa como alfombra o abrigo encima de las ropas de la cama. Badana.
Piel del carnero, cabrito, etc., después de curtida.
Piel de oveja que se pone sobre el colchón para que los niños pequeños no lo mojen.

pelico:
Pellejo, pelleja, piel de un animal muerto.

anterior coireiros, piliteiros ou curtidores (II)...... seguinte coireiros, piliteiros ou curtidores (IV)

.subir..

Se tes máis información deste tema que deba estar aquí, colabora con nós

.Colabora con nós, serás benvido. Precisamos da túa experiencia.
[email protected]
Hosted by www.Geocities.ws

1