Coiro galego / Etnografía / Xocas

Texto e debuxos recollidos da obra etnográfica de Xaquín Lorenzo (1907-1989)

xocas | peneireiros | os mallos | albardeiros | zapateiros | mulidas | coireiros (1) (2) (3) 4 (5)

coireiros, piliteiros ou curtidores (IV),
por Xaquín Lorenzo, Xocas ............................................anterior coireiros, piliteiros ou curtidores (III)...... seguinte coireiros, piliteiros ou curtidores (V)

......O tanino que se emprega é o que contén a casca, cortiza de carballo ou de encina que se merca coíste obxeto.
......A casca compre moela, despóis de seca, no muiño da casca. Consiste o muiño nunha gran pía circular, de 4,15 mts. de diámetro, feita de lousas de pedra. No centro, ten un eixe vertical, de madeira, que xira darredor dos cabos por meio duns espigos de ferro, un no chan e outro nunhatrabe. A 0,90 mts. do chan tén iste eixe, que se chama fuso, un enganche onde se lle articula un pau horizontal, guía, que pasa polo centro dunha roda de pedra, cos bordes ondulados, de 1,80 mts. de diámetro, e que se prolonga polo outro lado deica saír fora da pía. No cabo da guía xúnguese unha mula cos ollos cubertos que, ó camiñar darredor, fai rolal-a roda, que vai esí esmagando a casca que un home lle mete por baixo valéndose dun angazo.
......O muiño da casca é o mesmo que algún dos tipos que se empregan pró aceite, anque istes derradeiros teñen a roda lisa e máis pequena.
......A casca xa moída bótase na i-auga da primeira das tinallas onde van os coiros. Ístes métense abertos, uns por riba dos outros, e pola cima póñenselles dous paus en cruz pra que asulaguen. Na primeira tinalla téñense quiince días, faguéndolles tres veces por día a mesma operación de que falamos no caleiro, isto é erguel-a mudanza, sacando os coiros con ganchos e póndoos por riba dos paus, planchando a i-auga coas planchas pra remexel-a casca, e tornando a baixalos, meténdoos de novo na tinalla; prós baixar, un home bótaos e outro vainos calzando ó fondo.

......Pasadal-as dúas semáns, levanse á segunda tinalla, onde se teñen outro tanto tempo e na que sofren as mesmas operacións.
......Cando se tiran os coiros da primeira tinalla recóllese a casca e ponsea secar destiñándoa a combustible, pró que se vende ós que a van buscar en sacos ou carros.
......A casca das restantes tinallas bótase, ó valeiral-a i-auga cando se quitan os coiros, na pía do centro, onde se lle engade auga que vai escorregando á pía do fondo carregada co tanino que tén aínda a casca e da que a i-auga se vai saturando por maceiración.

......Esta i-auga serve pra engadir á das outras tinallas —en total catro— por que van pasando os coiros, preparadas de tal xeito que o tanino sexa máis consonte avanza o proceso. Pra elo, non somentes se lles pon unha cantidade cada vez meirande de casca, senón que se lles bota máis auga da pía de que denantes falamos; prá i-auga válense de caldeiros de madeira cun mago especial formado por un pau.
......Cada vez que os pelicos sán dunha tinalla, e denantes de pasares á seguinte, espárranse.
......Pra esparrar póñense os coiros en táboas de esparrar, semellantes ás de pelar, e rañanse co coitelo de esparrar, coma o de labrar, anque máis estreito e co fío romo. Por meio desta operación, váiselle quitando o esparro, ou seña, os lixos que lle pega o tanino na superficie e que non deixarían penetrar ben a i-auga das outras tinallas.

......................................................

Segundo o Diccionario de Diccionarios do ILGA,

carnaxe:

Parte carnosa, grasienta, adherida a los cueros, que se ha de quitar antes de llevarlos a curtir. X. de Ambía.

coirame:
Corambre, conjunto de pieles o cueros de animales. Dícese de los curtidos o sin curtir. Pelambre, porción de pieles apelambradas. COIRANZA, COLAMBRE.

coireiro:
Coiracheiro. Zurrador, que trata en cueros. El que zurra las pieles y las curte. El que vende cueros.

goldros:
Resíduos que dejan, en las tinajas de piedra donde se curten los cueros, las cortezas de roble o de encina que se mezclan con agua para que los cueros absorban el tanino (Allariz).

anterior coireiros, piliteiros ou curtidores (III)...... seguinte coireiros, piliteiros ou curtidores (V)


.subir..

Se tes máis información deste tema que deba estar aquí, colabora con nós

.Colabora con nós, serás benvido. Precisamos da túa experiencia.
[email protected]

Hosted by www.Geocities.ws

1