2. L’emigracion a l’alba dels temps modèrns, lo princip de segle 19.
Euròpa
França
Farèm pas de diferença segon la motivacion de l’exil. Cada cas explicitarà los motius. Poèm remarcar los pès creissent de l’economic coma rason d’exil. L’estereotip dels alvernhats de Paris, que prenguèron lèu l’escais nom de ‘Bonhats’ es un bòn exemple de sentiment d’alteritat car èran reputats per lor defaus de prononciacion (quitament se juavan la "Java").
Aquel mòt marcaire d’identitat es un exemple d’occitanitud, èra un trach que lor èra propriament remarcable car los auvernhats palatalizan totplen c+a en ja, e mai poian rèn prononciar j [Z] e disian alora [S]. Semblable al provençals abe je [Z] que prononciavan [z] ne’n avèm de traças en Gelu, per la retranscripcion del francitan de Massilha).
Al segle 19, emigrèron per faire los portaires d’aiga. En 1980, 75 del cent dels bistrots de la vila èran tenguts per lors descendents originaris del Cantal, de Losèra e mai d’Avairon. Aüra, lor interacion s’es facha per un’estabilizacion e un emborgesiment social general.
Per exemple poèm citar las traças servaas per las memòrias roergatas. Vers 1800 numeroses partiguèron per París a pè e disian que calia 25 jorns abe de bònas cambas. Lo mond s’avisa ancara del fach que del temps del viatge marchavan pe descauç per non usar los esclòps e los metian que’n vila.
Mas coma l’afortia Marcelin Cazes “lo mai dur amont èra ancara de parlar”, vist que ailà totes parlavan que francés. Aquèl òme es representatiu de la prosperitat de la diaspòra. Creèt la famosa “Brasserie Lipp” del nom de l’entrespresa de mòstras de luxo, sus lo baloard Saint Germain ont si rescontravan politics e intellectuals de París. Cómol per un òme que parlava occitan e aprenguèt puèi lo francés (abaissat al reng de patoàs) si creèt per seguia lo Prèmi literari francofòn “Marcelin Cazes”. Es d’alhors estach decernat l'annaa 2003 en Roergue. Lains los ans 1820 de roergats partigueron trabalhar en Val d’Aran en grand nùmer. Per exemple, ne'n partia sovent 25 a l'encòup lo mesme jorn. Anavan ont « Si parlava a nòstre biais, coma nos ».
De la mesma maniera, an creat a Paris la Compagnie Aveyronnaise de Service et de Gestion quasi la Banca Roergata. Ajuan d'investir en Roergue e los pretzfachiers roergats a s’instalar abé de prestacions financiaras. Es lo cas per la marca de cotels Laguiòla notadament.
An permès la creacion de L’Oustal, ambassada vera d’Occitània en Paris. Es un important complex dins la carriera rebaptiaa rue de l’Aubrac dins lo quartier financier de Bercy. Recampa de comercis, de restaurants e de locals associatius roergats.
Bibliografia :
Tardieu Marc, 2001 Les Auvergnats de Paris, éd. du Rocher.
Laval Joan-Pèire, 1994 L’Auvernhàs de Paris, reportage télévisé sur France 3 Viure al Païs, émission sur l’hebdomadaire L’Auvergnat de Paris, journal diffusé à Paris et en Auvergne, Limousin, Quercy Rouergue, nouvelles de ces régions pour les exilés, un des plus anciens hebdomadaires de l’Etat français.