Somero

Quon signifikas Prometeo por la homo hodiala? On sendubite dicus ke ca rebelo Deo-defianta es la modelo di nuntempa homi, e ke lua protesto, klamita mili di yari ante nun en la dezerti di Sitia, kulminas hodie per unika historial konvulso. Ma, samtempe, ulo informas ni ke ca viktimo di persekuto es ankore inter ni, e ke ni es ankore surda ye la kriego di homal rebeleso quon il sole signalas.

Moderna homi ya subisas multa sufro sur la streta surfaco di la tero, indijas nutrivi e varmeso, e konsideras libereso kom nur luxajo vartenda; e li povas nur sufrar pluse, mem dum ke libereso e lua lasta testi povas nur desaparar pluse. Prometeo esis la heroo qua amis homi sate por donar a li fairo e libereso, teknologio ed arto. Hodie homi bezonas e prizas nur teknologio. Li revoltas per sua mashini, konsideranta arto e lo implikata da arto kom obstaklo e simbolo di sklaveso. To quo, kontree, karakterizas Prometeo es ke il ne povas separar mashini de arto. Il kredas ke on povas liberigar ed anmi e korpi samtempe. La homo hodiala kredas ke ni mustas unesme liberigar la korpo, mem se la mento mustas subisar provizora morto. Ma ka la mento povas mortar provizore? Or, se Prometeo retrovenus a tero, la homi hodiala agus quale la dei agis longe ante nun: li klovizus il a la roko, ye la nomo di ta homismo ipsa quan il unesme simbolizis. L'enemikala voci qui lore insultus la vinkita viktimo esus le sama qui ekoeskas ye la solio dil Eskilana tragedio: ti di Forteso e Violento.

Ka me cedas a la meskineso di la tempi, a nud arbori e la vintro di la mondo? Ma ca nostalgio pri lumo es mea justifiko: ol parolas a me pri altra mondo, pri mea vera lando. Ka ca nostalgio es ankore sencoza che ula homi? En la komenco-yari di la milito, me esis embarkonta por sequar la voyajo di Uliso. Tatempe, mem senpekunia yunulo povis formacar la luxoza projeto di transirar la maro serchante sunlumo. Ma me lore agis quale omnu altra. Me ne embarkis. Me staceskis en la lineo di homi tranmarchante vers l'apertita boko di inferno. Pokope, ni eniris. Lor l'unesma krio di ocidita inocenteso, la pordo klozis subite dop ni. Ni esis en inferno, e ni nultempe livis. Dum sis longa yari, ni esforcis afrontar lo. Ni nun videtas la varma fantomi del insuli di la beati nur trans la longa, kolda, sensuna yari qui es ankore venonta.

Quale do, en ca humida, tenebroza Europa, ni povas evitar tremar pro regreto e partoprenar ica krio quo dum grand evo Châteaubriand dicis ad Ampère departant a Grekia: 'Vu rideskovros nek folio dil olivieri nek kerneto di la vitberi quin me vidis en Atika. Me regretas mem la herbo qua kreskis ibe meatempe. Me ne havas sata forteso por kreskigar eriko-spaco.' E ni anke, sinkita malgre nia yuna sango en l'evozeso terorigiva di ca lasta yarcento, kelkafoye regretas la herbo qua sempre kreskis, l'olivo-folio quan ni ne plus regardos por ol ipsa, e la vitberi di libereso. Homi es omnaloke, ed omnaloke ni trovas lia krii, lia sufro e lia minaci. Kande tanta homi es asemblita, l'akrido povas trovar nula spaco. Historio es sterila tero ube l'eriko ne kreskos. Ma la homi hodiala selektis historio, e li nek povis nek devis forturnar de ol. Ma vice mastresar ol, li konsentas esar plu multe singladie lua sklavo. Hike li trahizas Prometeo, ca filiulo 'e brava ye penso e lejera ye kordio'. Hike li retroiras a la desestimindeso di la homi quin Prometeo esforcis salvar. 'Li vidis sen vidar, audis sen askoltar, quale figuri en sonjo.'

Yes, unvespere en Provence, odoreto di salo suficas por montrar a ni ke omno es ankore avan ni. Ni bezonas riinventar fairo, riinstalar ta arti qui kalmigas la hungro di la korpo. Atika, la vito-rekolto di libereso, la pano dil anmo, mustas vartar. Quon ni povas facar ecepte kriar a ni: 'Li nultempe plus retrovenos, o li retrovenos por altri', e facar lo necesa por certigar ke adminime altri ne indijos li? E quo pri ni, qui sentas ico doloroze, e qui tamen esforcas aceptar ol sen bitreso? Ka ni tardesas, o ka ni devancas? Ka ni sate fortesos por kreskigar itere l'eriko?

Ni povas imaginar quale Prometeo respondabus ica questiono qua aparas en nia lando. Or, il ja respondis: 'Me promisas a vi, mortonti, e plubonesko e reparo, se vi es habila, vertuoza e sate forta por atingar li per via propra manui'. Se veresas ke salvo trovesas en nia propra manui, me dicos Yes a la questioni di ca yarcento, pro la saja forteso ed informita kurajo quin me ankore sentas che kelka konocati mea. 'Ho Yusteso, Ho mea matro,' krias Prometeo, 'vu vidas quon on igas me sufrar'. E Hermes mokas la heroo: 'Astonas me ke, esante mi-Deo, vu ne previdis la tormento quan vu nun subisas'. 'Me previdis ol,' respondas la rebelo. Ti quin me mencionis es, quale il, la filii di yusteso. Li anke sufras pro la mizero di omna homi, savante tale. Li ya savas ke blinda yusteso ne existas, ke historio havas nula okuli, e ke ni mustas do refuzar lua yusteso por remplasar ol per, segun posibleso, la yusteso inventita da la mento. Hike Prometeo retrovenas itere aden nia yarcento.

Miti havas nula vivo propra. Li vartas ni vestizar li per karno. Se un homo en la mondo respondas lia voko, li donas a ni sua forteso maxim ampla. Ni mustas prezervar ica mito, e certigar ke lua dormo ne es mortonta por ke rivivigo povos divenar posibla. Me kelkafoye dubitas ka la homi hodiala es salvebla. Ma ankore posiblesas salvar lia filii, e korpale e mentale. Posiblesas ofrar a li samtempe la chanci di feliceso e ti di beleso. Se ni mustas rezignar pri vivar sen beleso, e la libereso quan ol implikas, la mito di Prometeo es un di ti qui rimemorigas ni ke irga mutilo di la homaro povas esar nur provizora, e ke ni servas nulo en homo se ni ne servas la tota homo. Se lu hungras pri pano e pri eriko, e se veresas ke pano es plu necesa, ni lernez entratenar la memoro di eriko. Ye la maxim tenebroza sino di historio la homi di Prometeo, sen cesar obediar sua severa voko, gardos la tero e la nefatigebla herbo. L'enkatenigita heroo mantenas, inter la tondro e fulmino di la Dei, sua fido a homi. Tale il es plu harda kam sua roko e plu pacienta kam sua vulturo. Plu kam lua revolto kontre la dei, ica longa obstinemeso es sencoza por ni. Ol akompanas ica admirinda rezolvo separar ed exkluzar nulo, e quo sempre unionis ed unionos la sufranta kordio di homi e la printempi di la mondo.

1946

(Tradukita da James Chandler.)

Back to the International Language Ido

James Chandler 30-Nov-02