PORIJEKLO STANOVNIKA DREŽNICE

UVOD

Sa stanovišta geografskog smještaja i ekonomsko-geografskog položaja Drežnica u sklopu sjevernog dijela opštine Mostar pripada geografskoj cjelini planinskog dijela Hercegovine. Reljef je izražen masivima kraških planina Prenja, Čvrsnice i Čabulje, koji se spuštaju u kanjonske doline rijeke Neretve, Drežanjke i Dive Grabovice. Geomorfološke i topografske karakteristike makroprostora očituju se u tri različita morfološka oblika reljefa - kanjonskih dolina rijeke Neretve, Drežanjke i Dive Grabovice; kraških oblika viših nadmorskih visina i visoko-planinskih oblika reljefa planina Prenja, Čvrsnice i Čabulje. Ovu neveliku oblast sačinjava grupa sela smještenih uz rijeku Drežanjku, koja čineći veoma usku dolinu razdvaja masive planina Čabulje na jugu i Male Čvrsnice na sjeveru. Moćna bila pomenutih planina koja se strmo spuštaju prema rijeci Drežanjki čine jedan od najdubljih kanjona u Evropi. Dolina je duga oko 20 kilometara i gotovo je neprohodna u smjeru sjever-jug. Kontakti Drežnjaka sa stanovnicima susjednih oblasti odvijaju se na njenim ishodištima kod izvora i ušća. Od izvorišnog dijela Drežnice, gdje je smješteno naselje Draga, preko Klanaca izlazi se na visoravni Čabulje i Čvrsnice, tradicionalna ljetna ispasišta zapadnohercegovačkih stočara. Kod ušća u Neretvu, čijom dolinom danas vode savremeni put i željeznička pruga Jablanica - Mostar, Drežnjaci su povezani sa stanovništvom u dolini Neretve. Otežane komunikacije i geografski položaj izvan glavnih putnih pravaca, u prošlosti, omogućili su očuvanje autohtone narodne tradicije, minimalno izložene uticajima spolja, da bi u novije vrijeme izgradnjom modernih saobraćajnica započeo proces etničkog i kulturnog otvaranja.
Drežnica je danas, u shemi društveno-političke organizacije opštine Mostar, naseljeno mjesto sa sedam naselja i 31 zaseokom i ima status mjesne zajednice. Na prostoru ove mjesne zajednice naseljena mjesta su: Donja Drežnica (sa zaseocima: Ušće, Gorica, Knežluk, Donje Selo, Žlib, Perutac), Striževo (Striževo, Grubilas, Sveća), Gornja Drežnica (Zagreblje, Bunčići, Poglavica, Lisičine, Draga), Vrdi (Vrdi I, Vrdi II, Zaružje, Kula, Golemci), Kremenac (Ominje, Ćopi, Kremenac, Diva Grabovica), Donji Jasenjani (Gornja Grabovica, Grabovica, Donja Grabovica, Sjenćine, Čitluk, Počelje), Gornji Jasenjani (Gornje Selo, Gornji Jasenjani).
Uslijed geomorfoloških osobina terena područje ove mjesne zajednice nije jedinstveno i ne predstavlja zokruženu predionu cjelinu. To se, prije svega, očituje mogućnošću komuniciranja između pojedinih naselja. Centar mjesne zajednice nalazio se u zaseoku Ušće (Donja Drežnica). Zaselak se formirao nakon izgradnje uskotračne pruge Ostrožac - Mostar 1891. godine. U vrijeme naših istraživanja pored kancelarije mjesne zajednice u Ušću postojali su sljedeći objekti: mjesni ured, pošta, željeznička stanica, osmogodišnja škola, dvije prodavnice, šumarska kuća, kafana i nekoliko stambenih objekata u kojima su stanovali ljudi zaposleni u navedenim objektima. Ovakav smještaj centralnog naselja uslovljen je magistralnim komunikacijskim pravcem Sarajevo - Mostar. Za naselja sa lijeve strane Neretve, Gornje i Donje Jasenjane, gotovo nepremostivu prepreku predstavljala je pomenuta rijeka. U austrougarskom periodu stanovništvo ovih naselja koristilo se putem koji je izgrađen još u turskom periodu (1868. godine), a koji je išao lijevom stranom Neretve. Vezu sa desnom obalom - kojom je izgrađena uskotračna, a kasnije i željeznička pruga normalnog kolosjeka - održavali su pomoću skele, pošto je ova ukinuta, izgrađen je viseći pješački most. Na desnoj strani Neretve izdvajaju se tri manje cjeline: Dolina Drežanjke, visoravan Vrdi i Kremenac.
Stanovnici visoravni Vrdi su zbog velike visinske razlike u odnosu na dolinu Drežanjke upućeni na kontakte sa stanovnicima naselja u pravcu Mostara, a u centru mjesne zajednice Ušću obavljali su samo administrativne poslove. Stanovnici Kremenca su bili u nešto povoljnijem položaju zbog postojanja željezničke pruge, na kojoj su u većini slučajeva i bili zaposleni. Sve ove okolnosti uputile su nas da prilikom razgraničenja oblasti istraživanja naša istraživanja ograničimo na naselja u dolini Drežanjke. To smo učinili i iz razloga što se u narodu Drežnicom smatra samo dolina Drežanjke.
Sam naziv Drežnica nastao je u vezi sa zemljištem koje je vlažno i obiluje vodom, uz koju raste drezga, mahovina i druge biljke, koje za svoj rast traže dosta vlage. Rijeka koja protiče Drežnicom zove se Drežanjka (Drežnička rijeka), za ženu se takođe kaže Drežanjka, a za muškarca Drežnjak. Oblast istraživanja, Drežnicu, danas možemo podijeliti na tri manje cjeline: Donju Drežnicu, Striževo i Gornju Drežnicu. U oblasti je osamdesetih godina bilo 486 domaćinstava sa 2721 stanovnikom. Po nacionalnoj pripadnosti stanovnici su Muslimani i Hrvati. Većinu stanovnika čine Muslimani i njih ima 2480 u 434 domaćinstava. Hrvata ima 241 u 52 domaćinstva.
Prvi spomen Drežnice datira od početka XV vijeka, prema darovnici kralja Ostoje, koji između ostalog daje i »provinciu« Drežnicu u posjed braće Radivojevića. Drežnica u to vrijeme ima status upravne jedinice ravan Blatu ili Broćnu. Analizirajući ovaj izvor može se reći da pod terminom "provincia" treba podrazumijevati upravni kotar, seosku opštinu, knežiju, a samo supsidijarno i župu. Najznačajniji pisani izvor iz vremena bosanske srednjovjekovne države je, svakako, natpis iz druge polovine XIV vijeka, uklesan u živu stijenu na lokalitetu Toplo, neposredno iznad ušća Drežanjke u Neretvu. Prema tekstu ovog natpisa vojvoda Mestan sa sinovima Miroslavom i Radoslavom na ovom mjestu posjeduje »dvor«, a, takođe saznajemo da je natpis uklesan u stijenu u vrijeme ugarskog kralja Lajoša i bosanskog bana Tvrtka. Prema ovim podacima nastanak natpisa se može datirati između 1356. i 1366. godine.
Prema pristupačnim izvorima izgleda da je Drežnica potpala pod tursku vlast nakon ofanzive protiv Hercegovine koju su Turci izveli u ljeto 1465. godine. Ove i slijedeće godine zaposjednut je od strane Turaka najveći dio teritorije Hercegovine i od njih je osnovan Vilajet Hersek, koji je priključen Bosanskom sandžaku. Osvojene teritorije neposredne po osvojenju popisane su u zbirnom popisu Bosanskog sandžaka, koji datira iz 1468/9. godine.
Na osnovu istraživanja turskih dokumenata Ahmed S. Aličić je objavio rad «Nahija Drežnica pod osmanskom upravom». Iz prevoda deftera koje Aličić prvi publikuje vidi se da je Drežnica u drugoj polovini XV i početkom XVI vijeka upisana kao nahija sa tri sela u kojima živi i hrišćansko stanovništvo. Stanovnici Drežnice oporezovani su na taj način što je za sva domaćinstva utvrđena jedinstvena suma koja se naplaćivala odsjekom. Šta je bila osnova privredne aktivnosti Drežnjaka, ne možemo na osnovu ovih podataka utvrditi, ali je očito da se radi o aktivnosti karakterističnoj za povlaštene grupacije stanovništva, kao što su na primjer: vlasi, sokolari, derbendžije, vojnici i drugi. Pored pretpostavke da se radi o stanovništvu koje je u društveno-ekonomskom pogledu u statusu vlaha, na osnovu dokumenata iz XVIII vijeka ukazuje nam se mogućnost da povlašteni položaj Drežnjaci imaju i iz razloga što su se bavili uzgajanjem i hvatanjem ptica za lov, te da su samim tim bar u jednom broju mogli potpadati pod odredbe zakona o sokolarima.
Od srednjeg vijeka, kada se prvi put spominje Drežnica nema naselje tog imena, već se naziv koristi kao odrednica grupe naselja. Početkom XV vijeka Drežnica je "provincia". Na osnovu deftera iz druge polovine XV i prve polovine XVI vijeka u nahiji Drežnici spominju se svega tri sela (Knežluk,  Striževo i Vrhpolje), i to u dolini rijeke Drežanjke. U prvim popisima stanovništva navodi se selo Drežnica bez navođenja posebnih naselja. Nešto opširniji i sadržajniji je popis iz 1910. godine, kada je Drežnica bila podijeljena na dvije seoske opštine, i to na Donju Drežnicu i Gornju Drežnicu. Najdetaljniji popis stanovništva, ako posmatramo podatke iskazane po naseljima i dijelovima naselja, jeste popis iz 1953. godine. Prema ovom popisu razlikuju se tri osnovna naselja, i to: Donja Drežnica, Striževo i Gornja Drežnica. Najznačajnije u ovom popisu je to što se odvojeno iskazuju sva mjesta gdje postoje naselja, pa i u slučaju kada se radi samo o nekoliko kuća.
 

I Home I Uvod I D. Drežnica I Striževo I G. Drežnica I
I A-C I Č-E I H-J I K-M I O-R I Š-Ž I

Copyright © Drežnjak; jesen 2001. godine