Site Línguas Indígenas Brasileiras, de Renato Nicolai < [email protected]; [email protected] > -- Projeto Indios.Info < www.indios.info >
Dicionário/dictionary; gramática/grammar; índio/indian
Vocabulário dos índios "Curuahé"
apanhado pela Dra. Emilia Snethlage (1909)
cabeça - uá cabelo - ualá, walá olho - metá nariz - onomí boca - ubí dente - ómai orelha - uampí braço - obá mão - ubesál dedo - umamãn perna - ovál unha - upumamãn pescoço - aché-pikaúm água - íti, ití; uágua fogo - uachá pau - ip céu - pochó (wadirara) chuva - imbuyat; íbuyat sol - padí, káidi lua - uadí estrela - adírava pedra - ituá, wita cachoeira - idído morro - toá ilha - tíam-á noite - kamisã praia - irará mata - taibí onda - bóro vento - káhü put put rio - oyapók luz - í-dík terra - ípi homem - taín mulher - aó pequena criança - bekí rapaz - bekí-tipít rapariga (pequena) - aó pai - bái mãe - aí rede (para dormir) - edí, marabuibí corda da rede - iniá-í cuia - wáresa panela - kurumánana baú - épuniã prato - talít vaso feito de ouriço de castanha - eití canastra feita de folhas de palmeira - choá, wétina fita de entrecasca - idiá terçado - kura-pimpím machado - kúr-á faca - kúra-ipít canivete - ubulié (?) colher - karachó arco - vái cana flecha - lukumí flecha empenada, para aves e macacos - olóp, õp flecha (lisa) para peixe - nentúka, niéteoka, choká espingarda - nomão conta (de vidro) - kaidá bolsa para tabaco - edíp tabaco - iríp folha de tabaco - iríp remédio - amãn tosse, catarro - pioró-ipí, peoró resina - ídiá gordura - ichá sal - iké, yukudí farinha - murinúm, molinóm mel - apá, kirie-it, áto banana - pauá castanha-do-pará - erái, wa(i)nái canoa - puba (poubá) remo - purawá vara - ting-íp cuatá - lék-kõ macaco-prego - távê macaco-de-cheiro [jurupari] - kaíma lontra - auaré onça - miném, miné cutia - umarí paca - ágí capivara - ué veado - idí anta - biú caititu - aité inhambu (?) - nyuri-nyuri-tá japu - potió anambé (provavelmente Cephaloptorus ornatus) - kaká Thamnophilus punctuliger - sónsonra Myrmotherula pygmaea - mainiá-dé bacurau - bokuréu ariramba [martim-pescador] - uzí, usí tucano - tyukáno papagaio - aráu pombo - tikibé mutum (Crax fasciolata) - itõn, uitõn jacu - uakú jacamim - muikãn, waikãn cigana - wákopat saracura - sarakó maguari - ísoso (ízozo) passarão [jaburu-moleque] - mokóro corocoró - koró gaivota - charí pássaro noturno ou batráquio (ouvido de noite) - naitú jacaré - ápad jabuti - poí ovos de tracajá - poibiá-lobiá, dobiá-bohír camaleão - oití batráquio - moron acará - savaridía tucunaré - pariá jacundá - warosá traíra - dátyuri jeju - layuyuzí curimatá - yarí pacu - itié acari - waíki poraquê - zofíra arraia - abóro(l)i Characinida [?] - techaráp Characinida - itáu pak pak Characinida - pauara á Characinida - guarudá silurídeo - urukúa camarão - kosiná carrapato - puriú bicho-do-pé - o mutuca - nántik carapanã - di borboleta - mániputput árvore - kubé cipó ou arbusto - ípi put put inajá - wádiu ? yaury [?] - dyó-dyok açaí - tukanyéi açaí (a fruta?) - ápuim cedro - uenkutánema árvore da qual se fazem as ubás - pa-ubá fruto comestível de uma leguminosa - isári raiz comestível (marantácea) - hózin-á raiz comestível - hámai-pin inhame - uedí ? longe - perirít perto - puridúm pequeno - tinga(i)pít não - mãn vamos - eriná-teputã erínia-zé vamos dormir - uahé quero beber - óye nantixín quero água - bít-purukín quero comer - dikandeián estou com fome - yatínga kinán estou doente - varínka-tit vamos depressa - edileikate tenho medo - pudimiá morrer - ue-á matar - ziuaúkaka caçar - atita bisáema pescar - aiput-tí ? como chama? - a(d)yúdya está doente? - ókadin derrubar uma árvore - éia-pák comer mel - apak ókupinya beber água (ou: eu bebo água) - tití utéy u comer (ou: eu como) - ód(h)o dormir (ou: eu durmo) - ú chéd sentar (ou repousar) - áya-bík levantar (ou tirar a rede) - ai nyu nyúma
nomes de homens - Topá, Kurélya, Maitumá, Apaisán nomes de mulheres - Parimarú (abreviado em Pãpã), Kumaikarú, Umarú, Umaépo
Fonte: SNETHLAGE, Emilia. Vocabulario comparativo dos indios Chipaya e Curuahé. Boletim do Museu Goeldi (Museu Paraense) de Historia Natural e Ethnographia, Belém, 1913, v. VII (1910), p. 93-9.