AKAMANIŞLAR
AKAMANIŞ SANATI
Akamanış mimarisinin kalıntıları, pek uzun ömürlü olmayan Akamanış egemenliğinin Nil'den İndus'a kadar uzanan bölgede kurduğu krallık kentlerindeki görkemli yapıların kalıntılarıdırlar. Akamanış sanatının kurucusu Dara I'dir. Bu başarılı hükümdar kendisine boyun eğen, ama her ayaklanmaya hazır olan eyaletler üstündeki etkisini arttırmak amacıyla, değerli ve bağışlayıcı bir hükümdarın yönetimi altında birleşmenin yararlarını yücelten bir sanat düşlemiştir, Bu nedenle, Akamanış sanatındaki öğelerin benzeşmezliğine şaşırmamak gerekir. Bölgede egemenlik kuran toplumların özellikle Sus, Ekbanata, Persepolis ve Babil'de geliştirdikleri sanat, karma özellikleriyle dikkat çeker. Gösterişe önem veren ve doğrudan doğruya Pers törenlerine bağlı kalan anlayışın karma nitelikler içermesine karşın gene de kendine özgü bir üslubu vardır.
Akamanış sanatı, Asurluların ve Babillilerin mimarlık anlayışında görülen gösterişli üslubu sürdürmüş, bunu Yunanlılardan, Mısırlılardan, Medlerden ve Kimmerlerden aldığı ögelerle zenginleştirmiş ayrıca Ön İran gelenekleriyle, bozkır sanatıyla ve Luristan sanatıyla kaynaştırmıştır. Dara, başkenti Parsa (Persepolis) için yalın ve ağır çizgiler içeren bir üslubu benimsemiş, yüksek bir taraça üstüne yerleşmiş Asur saraylarının dik hacimli biçimlerini örnek almıştı. Ama Mezopotamya'daki geleneksel yapı gergci tuğla yerine taş kullanılmış, Mısır ile Yunanistan'daki gibi tavanları tutan çok sayıda sütun yaptırılmıştı. Böylece hükümdarın binlerce kişiyi kabul edebileceği, 'apadana' denen ve bütünüyle Pers sanatının bir özelliği olan taht salonu doğmuştu. Oluklu sütun mimarisinden, dikdörtgen kapılar ve kornişlerse Mısır mimarisinden alınmadır. Persepolis'teki saray kapılarının yanlarında bulunan insan başlı dev boğalar Asur sanatını andırır; ama, gerek S biçimi kıvrılmış kanatlarla, gerek boynuzların bulunmasıyla, gerek 5 yerine dört ayak bulunmasıyla bu heykelcilik anlayışından da ayrılır. Birbirine yapışık iki boğa büstünün oluşturduğu dev sütun başlığı, Akamanışların Pers sanatına özgü bir yeniliktir. Öbür sanat türlerinden günümüze çok az örnek kalmıştır. Akamanışların süslemelerindeyse eşsiz bir incelik göze çarpar.