BOZKIR SANATI

Kaynağı konusunda günümüzde tartışmaların hala sürdüğü ve çeşitli karşıt görüşlerin ortaya atıldığı ilkel bozkır sanatı, İ.Ö. birinci yüzyıl ile İ.S.III. yy. arasında Tuna'dan Mançurya'ya kadar uzanan uçsuz bucaksız Avrasya bozkırlarına yayılan göçebe halklar tarafından yaratılmış, hayvan motiflerinin kullanıldığı bir süsleme sanatıdır.

XVIII.yy'da Rusya'da tümülüs mezarlarında ortaya çıkarılan süs eşyaları ve bozkır yaşamında kullanılan araç ve gereçler, çoğunlukla bronz ve altından yapılmış her türlü aletin (baltalar,hançerler,sodaklar,lobut başları,süsleme levhaları,gem,koşum takımları süslemeleri, vb.) süslenmesinde yararlanılan biçimlerin (büyük bölümü son derece üsluplaştırılmıştır) büyük bir özgünlük ve yaratı zenginliği içinde işlendiğini ortaya koyan örneklerdir.

YAŞAM DOLU BİR SANAT

İ.Ö. 1100'e doğru Sibirya'da ortaya çıkan Karasuk kültürü (minusinsk havzası),bozkır sanatının genişlemesinde çok önemli rol oynamıştır. Çağdaş uzmanların büyük bölümünün kronoloji açısından, bozkır sanatının evriminde başlangıç noktası saydıkları Karasuk kültürü, İ.Ö. XII. yy'dan VIII. yy'a kadar uzanan bir önklasik dönemin çerçevesi içine girer. Bu çerçeve içinde, daha çok mücevherlerde, ölülerin giysilerine dökülen nişanlarda, hayvan başı kabzalı yada topuzlu bıçaklarda görülen "hayvan motifleri üslubunun" büyük ölçüde Çin etkileri taşıdığı göze çarpar.

İ.Ö. VIII. yy'dan III. yy'a kadar uzanan klasik dönem boyunca, hayvan motifleri işleyen Avrasya sanatı, İskit sanatı yapıtlarıyla kaynaşmıştır, Klasizim sonrası dönemde (İ.Ö. III.yy.-İ.S. III. yy.) batıda Sarmatlar, doğuda Hsiung-nular tarafından yaratılan aşırı süslü ve şatafatlı eşyalarsa, bozkır sanatının büyük göçler sırasında, Barbarların süsleme biçimleriyle kaynaşıp özdeşleşmesinden önceki son örneklerini oluşturur.

Bozkır sanatı örneklerinin büyük bölümü günümüzde Rusya'da Ermitaj müzesi ile Moskova tarih müzesi'inde ve British Museum'da (İngiltere) saklanmaktadır. Bunlar arasında, Pazırık siti mezarlarında bulunan ve İskit-altay (İ.Ö. V.- İ.Ö. IV. yy.) sanatından kalma bazı parçalar, en güzel Ordos bronzları (İ.Ö. V.-İ.V. III. yy.) ve Sarmat kuyumculuğunun en ilgi çekici ürünleri, hem doğalcı, hem fantastik özellikte, yaşam dolu bir sanatın baş yapıtlarını oluştururlar.