PİRANESİ

İtalyan mimarı, gravircüsü (Mogliano Veneto, 1720 - Roma, 1778)

Mimarlıkla ilgili ilk bilgileri, mühendis olan dayısı Matteo Lucchesi'den öğrenen Giambattista Piranesi, önce bilgin arkeolog Temanza'nın atölyesinde , daha sonra da sırasıyla ressam scalfarotto'nun, Zucchilerin ve Tiepolo'nun yanında çalıştı; son olarak öğrenimini 1740'ta gitmiş olduğu Roma'da tamamladı. Bu kentte Roma Veduta'ları yapmakta usta olan gravürcü Giuseppe Vasi'den gravür sanatını öğrendi; Vasi kendisine o dönemlerde Marco Ricci ya da Giovanni Paolo Pannini gibi harabe resimleri yapmada uzmanlaşmış pek çok ressamın benimsediği Eskiçağ beğenisini aşıladı. Estamp'ın anlatım olanaklarını farkederek buna kapılan, aynı zamanda da bir an önce ofort tekniğinde çalışan bir gravürcü olmak isteyen, ama bu isteğine, Vasi'nin çalıştırma yöntemiyle, düşündüğü süre içinde ulaşamıyacağına inanan sanatçı, ustasından ayrıldı. Eskiçağ'a desene ve gravüre olan tutkusu yolculuğa çıkmasına yolaçtı. Önce Napoli'de Luca Giardano'yla çalıştı, ardından Herculanum, Pompei ve Paestum'u gezdi. 1744'te Venedik'e döndüğünde kendini mimar olarak kabul ettirmeyi denedi, ama başarılı olamadı; bunun üstüne Roma'ya gitti ve 1745'te bu kente yerleşti.

"HAPİSHANELER" VE ESİN KAYNAĞI OLAN HARABELER

Piranesi, gravür sanatçısı olarak çalıştığı ve 14 levhadan oluşan ünlü hapishaneler dizisini parça parça yayınladığı sırada 25 yaşındaydı; bunlar 1760'ta yeniden yayımlandı. Kimilerine göre, sanatçının bu yeniden yaymlama işinde tek sorumlu olup olmadığı sorunu henüz çözülmemiştir. Ne olursa olsun, günümüzde hapishaneler dizisi, Piranesi'nin başyapıtı olarak kabul edilir; bu çalışma resimleri romantizmi müjdeleyen ya da fantastik sanata katkıda bulunan ileri görüşlü sanatçılar arasında iyi bir yer almasını sağlamıştır.

Öte yadan, ölünceye kadar ısrarla sürdürdüğü, harabelerden esinlenen gravür çalışmaları arasında Eskiçağ esinli ve büyük formada iki binden çok estamp (süslemeler, heykeller ve anıtlar) bulunur; bunların XVIII. yy'ın ikinci yarısında bütün Avrupa'da yayılan yeni klasisizm hareketinin gelişmesinde büyük payı olmuştur. Bu dev yapıt, yirmi beşin üstünde derlemeden oluşur. Bütün bu çalışmalar, ideal "klasik" biçimlerle genişletilmiş bir dünyayı gözler önüne serdiği gibi barok abartma beğenisini de yansıtır

MİMAR VE KURAMCI

Piranesi'nin mimarlık alanındaki ustalığını kanıtlayacak az sayıda ürünler, Malta şövalyelerine ait bir villanın ve buna bağlı Santa Maria de Priorato kilisesinin onarım çalışmalarından oluşur. Yunan ve Roma mimarilerinin değerleri konusunda David Leroy'ile giriştiği bir kalem tartışması, Piranesi'nin, 1761'de yayımlanan Della magnificenza ed architettura de'Romani'de (Romalıların Görkemi ve Mimarlığı Üstüne) düşüncelerini açıklamasını sağladı. Sanatçı Romalıların dehasını benimsediğini 1765'te yayımlanan Parere sull'architettura'da (Mimarlık Üstüne Düşünceler) bir kez daha açıkladı.