BRAMANTE, DONATO
İtalyan ressamı ve mimarı (Urbino yakınları, 1444-Roma,1514).
Asıl adı Donato d'angelo Lazzari olan Bramante, daha önce Floransa'da Brunelleschi'nin yaptığı gibi, Rönesans'ın ilkelerini ortaya koyarak, İtalyan mimarisinin evrimi içinde belirleyici rol oynamıştır. Ortaya koyduğu yapıtların değerini kısaca özetlemek için, amansız düşman Michelangelo'nun şu sözlerini anımsatmak yeterlidir: "Bramante'nin, eski çağlardan günümüze adı anılacak en büyük mimarlardan biri olduğunu kimse yadsıyamaz"
Urbino'daki atölyelerin hümanist ortamı içinde yetişen Bramante'nin yaşamı ve eğitimi konusunda pek bilgi yoktur. Yapıtlarında birbirinden kesinlikle ayrılmış iki üslup görülür: Lombardiya döneminin süslü üslubu, Roma döneminin klasik üslubu.
Milano'da 1479 yılında Ludovico il Moro'nun hizmetine girdiğinde resim alanındaki ünü iyice yaygınlaşmış olan Bramante, mimar olarak yirmi yıl boyunca yerel geleneğe bağlı kalmış olan Lombardiya kentlerinde, Floransa'daki Rönesans hareketinin yeni mimarlık anlayışını kabul ettirmeye çalıştı (üslubu, çok renkli süslemeye geniş yer veren gotik-lombard üslubuyla uyuşur). 1483'ten sonra on yedi yıl kadar Leonardo da Vinci ile aynı yörede yaşıyarak, bu süre içindeki verimli düşünce alış verişinden yararlanmayı ve gelecekteki yapıtlarına yön vermeyi bildi. 1500'de Roma'ya giderek, eski anıtları inceleyip, yapımlarında egemen olan ilkeleri ve havayı öylesine hızlı özümsedi ki, ilk yapıtı Tempietto di San Pietro in Montorino'yla, sanat tarihinin dönüşüm noktalarından birini ortaya koydu. Etkileyici yalınlığın bütün güzelliği orantıların matematiksel uyumundan gelen ve Rönesans mimarlığının başlangıcı sayılan bu başyapıt sayesinde, ömrünün sonuna kadar Roma'daki bütün sanat etkinliklerine egemen oldu (bu arada genç Rafaello da, Bramante'nin yanında çalışmalara ortak oluyor ve Leonardo da Vinci'nin Bramante'yi etkilemiş olduğu gibi, Bramante de Rafaello'yu etkiliyor, ona ustalık ediyordu). 1503'te Papalık tahtına çıkan Julius II tarafından Vatikan sarayında değişiklikler yapmakla ve yeni San Pietro bazilikasının yapımıyla görevlendirildi. Vatikan sarayında San Damaso avlusundaki yapıları ve eski sarayı Belvedere avlusuna bağlayan 300 metrelik cepheyi yaptı (bu düzenlemeler daha sonra XVII. yy'da Bernini tarafından değiştirilmiştir): ama San Pietro bazilikası için düşündüğü tasarıları gerçekleştiremeden öldü.
Kyn.2
Önce resim dersleri aldığı Laurara'nın etkisinde kalan Bramante (asıl adı Donato d'Angelo di Lazzari'dir), aynı zamanda Alberti'nin yapıtlarını inceledi. 1447'de Milano'ya gidip, İtalyanın başlıca sanat ve düşünce merkezi olan Ludovico il Morro'nun sarayına girerek, büyük ölçüde etkisinde kalacağı Leonardo da Vinci'yle tanıştı. 1500'e doğru Roma'ya giderek, San Giovanni di Laterano kilisesinde papalık armalarını gösteren freskleri yaptı. eskiçağ yapıtlarını inceledikten sonra mimarlık üslubunu yeniledi. Önce Papa Alexandrus V, sonra Papa julius II'nin verdiği, Belvedere'yi eski Vatikan sarayına bağlama görevini, iki yapıyı iki galeri kanadıyla bağlayarak büyük beğeniyle yerine getirdi. Bunun üstüne papa, eski bazilikayı yeniden yaptırmaya karar verdi; açılan yarışmaya en büyük mimarlar katıldıysa da, Bramante'nin planı kabul edildi (1506): Üstü bir kubbeyle örtülü Yunan haçı biçiminde yapı. Hemen işe koyulan sanatçı, kubbeyi yaşıyacak olan dört merkez sütunu dikti; ama yapıtı tamamlayamadan öldü; bazilikayı sonradan, rakibi olan Michelangelo tamamladı.