Số 5 - Tháng 1/2003

tùy bút

Thư Cho Em

• Đỗ Nam Phong

Em nhận được thư của anh đã lâu nhưng mỗi lần ngồi xuống tính viết cho anh Hai thì em không biết viết gì. Đôi khi em ngồi thừ người trước màn hình tới 2, 3 giờ mà không viết được gì. Lúc này, em không buồn cũng không vui chỉ thấy lòng nặng trĩu. Anh Hai ơi, em đi làm nhưng trong công việc gặp những chiếc ghế to quá, uy quyền quá. Ghế lớn đã vậy còn ghế nhỏ cũng lấn cả lối đi đã được vạch sẵn. Em không lạc quan được, không thể có những ước mơ trước một guồng máy mà càng đi vào em càng thấy áng mây đen giăng kín cả bầu trời. Anh Hai có trách em yếu kém em cũng không buồn vì em đáng trách lắm. Em chỉ luôn luôn an ủi là có một người anh Hai luôn luôn thông cảm và dìu dắt cho em. Một năm mới lại bắt đầu. Em chúc anh luôn bình an và cầu mong hồn thiêng sông núi dẫn lối cho những đứa con đất mẹ vững niềm tin trên con đường tìm cuộc sống hạnh phúc cho toàn dân tộc.

***

Ngồi viết thư cho em sao trong anh lại cứ văng vẳng vọng lại lời ca của một nhạc sĩ quá cố. Đừng tuyệt vọng, tôi ơi đừng tuyệt vọng. Lá mùa thu rơi rụng giữa mùa đông. Lời nhạc ngắt khoảng, chập chờn lúc gần gũi, lúc rời xa. Đừng tuyệt vọng, em ơi đừng tuyệt vọng. Nắng vàng phai như một nỗi đời riêng... Những tâm sự miên man của Trịnh Công Sơn lẫn lộn câu này qua câu khác, lẫn lộn với hình ảnh của đứa em gái đang ngồi thừ người trước màn hình nhìn cuộc đời qua khung cửa sổ màu đen điện toán. Có đường xa và nắng chiều quạnh quẽ. Có hồn ai đang nhè nhẹ sầu đêm... Nỗi buồn như chùng xuống vực sâu, như lá mùa thu rơi rụng giữa mùa đông, như nắng tàn phai trong một cõi đời riêng. Đừng tuyệt vọng, em ơi đừng tuyệt vọng. Em hồn nhiên rồi em sẽ bình minh... Đừng tuyệt vọng, tôi ơi đừng tuyệt vọng!

Vậy là anh đã ngồi thừ người trước màn hình gần cả tiếng đồng hồ. Những lời nhạc lãng mạn làm anh hụt hẫng để không biết bắt cầu qua những điều muốn nói cùng em. Em còn nhớ câu nói mà anh em mình trao cho nhau trước khi em hết hợp đồng lao động và lên máy bay về nước không? "Trong cuộc sống anh em mình phải tin vào một điều để sống có ý nghĩa: đó là thiện phải thắng ác. Sống thiện phải là con đường sống của chúng ta. Phải làm thế nào để thiện tính trong ta nảy nở và lan truyền qua những người khác." Nói thì dễ nhưng sống cho được thì khó vô vàn phải không em. Tâm trạng em đang có cũng là tâm trạng mà bao người đã và đang trải qua: thiện tâm của mình quá nhỏ bé trước một guồng máy ác độc khổng lồ lúc nào cũng muốn cuốn hút mình theo nó nếu không thì sẽ nghiền nát chúng ta. Tâm trạng đó có khác gì so với bao nhiêu người dân của Liên Xô, của Đông Âu cũ hơn 10 năm trước. Nhưng thế sao cái thành trì kiên cố đó đã sụp đổ toàn diện? Bởi vì một chính quyền không giải quyết được những yêu cầu tinh thần và vật chất của xã hội thì sẽ phải bị thay đổi. Đó là chân lý tất yếu của lịch sử ngàn đời.

Em nói về những cái ghế lớn, nhỏ. Chúng tượng trưng cho quyền lực và em từng mong mỏi những cái ghế đó ngày một suy yếu đi như là điều kiện rất cần cho những thay đổi. Có nhất thiết phải thế không em? Liên Xô, Đông Âu và gần đây là Indonesia, Phillippine đã sụp đổ khi guồng máy còn hùng mạnh hơn những cái ghế quyền lực của Việt Nam mình bây giờ. Sự sụp đổ đó đã xảy ra bởi sự khơi mào của một thiểu số có quyết tâm và đáp ứng được nguyện vọng của đa số người dân thầm lặng nhưng trong thâm tâm bất mãn cực kỳ. Em còn nhớ lúc còn lao động ở Hàn Quốc, em đã giật mình khi biết được trong màn đêm đen bưng bít của đất nước đã hiện hữu những con người dũng cảm. Em đã biết đến Dương Thu Hương, Hà Sĩ Phu, Trần Độ, Lê Chí Quang... và bao nhiêu người khác nữa đang âm thầm xây dựng ước mơ cho tương lai tươi sáng của đất nước. Họ và em chính là những thiểu số có quyết tâm, là yếu tố quan trọng nhất khơi mào cho những thay đổi lịch sử.

Chắc em còn nhớ câu chuyện về những người sinh viên Trung Hoa trên quãng trường Thiên An Môn mà anh kể cho em. Thế giới chỉ thấy được thành quả cả Bắc Kinh xuống đường. Đâu biết được cả đại học trước đó rộn ràng với nhạc mới, với mốt thời trang. Đâu biết rằng trước đó đa số đám đông đều yên lặng làm ngơ, hoặc mỉm cười thương hại cho mười mấy sinh viên lạc điệu đang cưu mang hoài bão vá trời. Vậy mà khi thời điểm đến, chính đám đông mỉm cười chế ngạo này đã ùn ùn xuống đường đi làm lịch sử. Họ đâu biết rằng chính mười mấy sinh viên cô đơn nhưng can đảm làm nên phong trào là những cơn mưa ngày hạ tưới lên những hạt mầm khát vọng đang còn nằm sâu trong lòng đất tâm thức của đám đông. Họ đâu biết rằng, chính mười mấy sinh viên lạc điệu đó đã một ngày dùng can đảm của mình để xóa tan sự sợ hãi của cả thủ đô trước cường quyền. Đó chính là thành quả không ai thấy được trước khi Thiên An Môn tràn ngập biểu ngữ tự do.

Nhìn lại lịch sử của đất nước mình cũng vậy. Trong những trang sử đen tối đều có những điểm giống nhau: nhan nhản những kẻ bàng quang, người tuyệt vọng, kẻ thất chí, người buông xuôi. Những lúc đó, ít ai nghĩ chính mình sẽ thay đổi được đêm đen thành ngày sáng. Vậy mà lật một trang nữa thì thấy dòng sử đổi thay để huy hoàng như phép nhiệm mầu. Sao lạ vậy hở em? Sử không viết lên câu chuyện người bạn chăn trâu ngày xưa, sau này trở nên giàu có, ngồi bên dòng suối uống trà và hỏi người kháng chiến quân áo vải đất Lam Sơn rằng: thế giặc lớn quá, sức người nhỏ bé làm được gì? Sử không viết chuyện người áo vải đổ hết chung trà xuống dòng suối và mỉm cười không nói. Mười năm sau, Lê Lợi lên ngôi. Những kẻ bàng quang, tuyệt vọng, thất chí, buông xuôi ngày nào vỗ tay reo hò. Không ai còn nhớ đến người kháng chiến quân áo vải bên bờ suối. Không ai biết những giọt trà xanh giờ vẫn luân lưu làm thơm dòng suối mát hay đã ngấm sâu vào lòng đất cho cỏ cây xanh thắm.

Đừng tuyệt vọng, em ơi đừng tuyệt vọng. Em hồn nhiên rồi em sẽ bình minh... Em hãy hồn nhiên như tuổi ấu thơ, như những bạn bè nhỏ bé người Thượng ngày xưa đi chân trần phăng phăng trên lối mòn nhẵn bóng, ngoằn ngoèo vốn đã hiện hữu từ tiền kiếp để nuôi sống nhiều thế hệ gánh gùi từ buôn làng về phố thị đổi chác. Em hãy bình minh như những đôi chân nhỏ bé đã làm lùi bước cỏ hoang và gai góc trên lối mòn đó. Em hãy thanh thản như những bước đi để góp phần nuôi dưỡng sự tồn tại của con đường sinh tử nghìn năm. Ngày hôm nay, những bước chân của anh em mình và bao người âm thầm khác cũng đang tiếp tục đi trên con đường phục hưng của tổ tiên từ tiền kiếp. Máu đổ, mồ hôi rơi, mệt nhoài, thở dốc nhưng vẫn luôn biết rằng phải đi mới rút dần khoảng cách, phải đi mới có thêm người nhập cuộc, phải đi mới giữ được sự hiện hữu của con đường. Nếu có lúc em ngồi thừ người trước màn hình và cảm thấy cuộc đời tuyệt vọng như lũng sâu thì hãy coi đó như một buổi tối ngồi ở quán trọ ven đường,  chờ nhìn cơn mưa giông buồn thảm ngoài hiên nhưng vẫn biết rằng mưa hoài rồi sẽ dứt. Em sẽ lại lên đường, bỏ lại quán nhỏ sau lưng và trời sẽ hừng sáng theo bước chân của em đi về phía trước.