Coiro galego / Etnografía / Xocas

Texto e debuxos recollidos da obra etnográfica de Xaquín Lorenzo (1907-1989)

xocas | peneireiros | os mallos | albardeiros | zapateiros | mulidas | coireiros 1 (2) (3) (4) (5)

coireiros, piliteiros ou curtidores (I),
por Xaquín Lorenzo, Xocas............................................................
seguinte coireiros, piliteiros ou curtidores (II)

....."Os nosos homes dos castros, adicados á gandeiría, eran tamén bós curtidores, asegún a testemuña dos crásicos. Os seus escudos eran tamén de duro coiro e de coiro faguían tamén as embarcacións."

......Coidamos que os procedimentos de curtido serían, pouco máis ou menos, coma os empregados até non fai moito en Galiza, procedimentos hoxe modernizdos co emprego de máquinas e productos químicos es sustitución das sustancias naturás empregadas deica agora.

Ferramenta dos piliteiros, coireiros ou curtidores

1 - coitelo de pelar
2 - coitelo de escarnar
3 - gancho de levantar
4 - coitelo de aprimar
5 - táboa de pelar
6 - plancha de calcar
7 - táboa de aprimar
8 - caldeiro
9 - mesa de engrasar
10 - mazadoiro
11 - luneta
12 - alicate de rematar
13 - estira
14 - mazadoiro de cortiza
15 - aparello de rematar

......O curtido precisa de grandes instalacións que senón atopan nas mans de todos e dahí que falle o individuo que é, ó mesmo tempo, obreiro e patrono. Polo xeral, o dono dun pelamio tén ó seu mandado varios obreiros que son capaces de levar a cabo tódalas tarefas do curtido mais que, coma non dispoñen de meios pra traballar pola súa conta, fano a xornal pra un amo.
......Hoxe abondan pouco na nosa Terra os estabrecimentos adicados á industria de que falamos, contándose xa apenas en Lalín, Noia e Allariz, a algún dos que alude a cantiga tan coñecida:

O crego de Vigo é xastre;
o de Cangas, mariñeiro;
o de Ourense, afiador
e o de Allariz, zapateiro.

xa que é corrente que á beira dos curtidores frorezan os zapateiros.
......O toponímico consérvanos, non embargantes, a lembranza das actividades dos pelamios noutros tempos. Véxanse, en proba, os nomes de Pelamios (Ourense), Pía da Casca (id.), Curtidos (Cruña), etc., moi correntes na Galiza, esí coma os restos que aínda se atopan onda moitos ríos das vellas instalacións.

......................................................

Segundo o Diccionario de Diccionarios do ILGA,

coireiro:

coiracheiro. Zurrador, que trata en cueros. El que zurra las pieles y las curte. El que vende cueros.

cortido, cueros curtidos:
La preparación de los curtidos fué objeto de especiales medidas por parte de los consejos de las ciudades y villas gallegas, para corregir las deficiencias en el adobo de las pieles y lograr la mayor bondad en los materiales para el calzado.
El ayuntamiento de Santiago, en las ordenanzas de 1569, dictó instrucciones "de la manera que se han de cortir los cueros y que tiempo an de estar y no saquen ni laben de otra manera", y dispuso que ningún cortidor osase curtir los cueros sino sometiéndolos a las siguientes operaciones: que en el pelambre en que los pelaren no los vuelvan a echar en el agua después de pelados donde los pelares sino que alimpien bien la pelambre y después le echen agua limpia y cal fresco, y luego de bien revuelto echen allí los cueros y cada tercero día los revuelvan, y después de hacer esto dos o tres veces les echen más cal fresco hasta ser pelambrados, limpiándolos con agua fresca y haciéndolos lavar de la cal dándole cinco o seis manos, que después los echarán en las cubas donde los han de goldrar (agitar), lavándolos de modo que saquen toda suciedad y casca y agua que dentro estuviere; que en seguida los echen en otra agua fresca y en casca fresca y bien molida, que sea de aquel día y los goldren bien goldrados con sus palos, y echo esto los echen en los pilos con casca fresca que sea molida de uno o dos días todo lo demás, porque si es de más días no sólo no hace provecho al cuero sino que lo daña; que entre cuero y cuero se ha de echar una capa de casca de dos dedos de grueso, y así permanecerán los cueros en invierno durante tres meses, pasados los cuales se descubrirán y les echarán nueva casca fresca; que en verano estarán dos meses de primera casca y uno de recasca, no pudiéndose por ningún concepto sacar cuero alguno de ningún pilo ni de otro cortimento, sin que antes sean reconocidos por los veedores, para que digan si están curtidos en debida forma; que si se sacaren algunos sin hallarse en esas condiciones, serán decomisados con pérdida de ellos para los infractores: y que los industriales que fueren contra estas medidas pagarán una cantidad no menor de 600 maravedís y serán castigados con seis días de cárcel.

Estos minuciosos y curiosos detalles que exhuma Pérez Costanti en sus Notas viejas galicianas, demuestran la importancia que se concedía en Galicia hace cerca de cuatro siglos al curtido de las pieles como base del calzado. Actualmente hay fábricas de curtidos en Betanzos, Pontedeume y Santiago.
Las hubo también en La Coruña, donde todavía se conserva el sitio de los PELAMIOS y donde se apelambran las pieles o cueros, y hay además la calle de Cortaduría, en la que quizá estuviesen los CORTIDORES.

seguinte coireiros, piliteiros ou curtidores (I)


.subir..

Se tes máis información deste tema que deba estar aquí, colabora con nós

.Colabora con nós, serás benvido. Precisamos da túa experiencia.
[email protected]

Hosted by www.Geocities.ws

1