Dna. Concepción Pérez
Iglesias
A primeira das alcaldesas de ESPAÑA e mestra
nacional de PORTAS
Corresponde a Dna. Concepción Pérez Iglesias, o honor
e ó Concello de Portas o orgullo de que unha muller (mestra
de profesión) fora a primeira dama de España que alcanzase
a dignidade de Presidenta da Corporación Municipal de Portas,
e rexer os destinos do mesmo durante cinco anos consecutivos.
Naceu na cidade de Santiago de Compostela no año 1.881 e vive
no n.º 13 da Rúa Nova co clan familiar formado de cinco
irmáns: Filomena "Monxa da Sagrada Familia de Burdeos",
Gumersinda "afamada modista en Compostela", Adolfo "Fraile
Franciscano", Luísa, "que ingresou no convento da
Merced co nome de Concepción en honor á súa irmá",
e José "Empregado de Fenosa".
Dna. Concepción inclínase polos estudios de pedagoxía
e ós 20 anos obtén o título de mestra que lle
habilitaría para exercer a carreira docente. Polo ano 1.907
é destinada á escola nacional de nenas do Concello de
Portas para desempeñar o difícil cargo encomendado polo
Ministerio, tendo que abandonar o seu nostálxico Santiago e
a súa familia tan querida e quedarse para sempre neste Concello
ó que dedicou gran parte da súa vida, pero toda a súa
xuventude.
Desempeñaba entonces a Alcaldía D. Cesáreo
Belsol Oria, médico de profesión no mesmo Concello e
que foi durante moitos anos, a quén o pobo debe polo menos
un recordo á súa memoria. O pobo ou os seus representantes,
esquécense con demasiada frecuencia de aquelas persoas que
sen elas moitas das cousas que hoxe son realidade, non serían
posibles, sen o seu labor calado e desinteresado.
Era Dna. Concepción de constitución recia, tirando a
baixa estatura, de carácter serio, mirada penetrante e doce
como para obter o respecto e o cariño de cantos lle rodeaban,
traballadora e honrada en canto ó cumprimento do seu labor
docente, non regateaba en esforzos para manter o número de
cincuenta alumnos por aula, a fotografía con algunha das súas
alumnas na súa plena xuventude o confirman.
No ano 1.908 contrae matrimonio co veciño da inmediata parroquia
de Godos, D. Amador Méndez Santamaría, fixando a súa
residencia definitiva en Lantaño, destes amores nace o seu
fillo único D. Nemesio Méndez Pérez quén
seguirá os pasos profesionais da súa mai, pois estudiou
a carreira de Maxisterio e foi Alcalde do Concello de Portas durante
o período comprendido entre os anos 1.952 ó 1.960.
Levaba Dna. Concha "nome cariñoso co que se coñecía"
18 anos exercendo o seu labor docente, "tempo suficiente para
coñecer a súa ideoloxía política",
cando se lle propón para desempeñar o cargo como edil
do Concello, que acepta consciente da responsabilidade á que
se ía enfrontar.
Ten lugar este magno acontecemento na vida política da Señora
Mestra o día 9 de xaneiro de 1.925, segundo se acredita coa
acta que copiada literalmente di:
Xunta extraordinaria de 9 de xaneiro de 1.925.
Na Consistorial de Portas ós nove días do mes de xaneiro
de mil novecentos vintecinco. Baixo a presidencia do Sr. Alcalde D.
Cesáreo Belsol dáse comezo á sesión extraordinaria
do día de hoxe previa convocatoria ó efecto.
Dáse lectura a acta da sesión anterior a que é
aprobada.
Seguidamente o Sr. Presidente da conta de seren designados polo Ilmo.
Sr. Gobernador Civil da Provincia como Concelleiros a D. Francisco
Carballeda en substitución da vacante de D. Rómulo Prada
e Dna. Concepción Pérez Iglesias en substitución
de D. Francisco Rivas.
E estando presentes estes dous señores, o Pleno acorda darlles
posesión no acto, do cargo de concelleiros en virtude do nomeamento
do Ilmo. Sr. Gobernador Civil.
Dáse lectura a continuación dun oficio de renuncia do
cargo de concelleiro que presenta D. Amando Diz, e o pleno acorda
admitir a indicada renuncia.
El Sr. Alcalde manifesta a continuación que el non pode desempeñar
o cargo, e que polo tanto fai dimisión ante o Pleno do mesmo,
acordándose tamén admitir dita renuncia despois de facer
constar un voto de gracias polas súas xestións.
En vista da renuncia do Alcalde D. Cesáreo Belsol e co obxecto
de cambiar de impresións sobre o nomeamento do novo Alcalde,
acórdase suspender a Sesión por cinco minutos.
Reanudada a sesión para ocupar a Presidencia D. Olimpio Buceta
Vidal e procédese seguidamente á elección de
alcalde sendo elixido por seis votos e un en branco Dna. Concepción
Pérez Iglesias a que estando presente pasa a ocupar a presidencia.
O Secretario da conta a continuación de dous oficios recibidos
da Xefatura de Obras Públicas da Provincia no que da conta
de que a Dirección Xeral de Obras Públicas acordou preguntar
ó Concello se está disposto a acometer as obras dos
camiños números 216 de San Juan de Portas a Vilavedra
e 123 de Briallos a Portas, en el Pleno despois dunha detida discusión
na que reinou o maior entusiasmo pola pronta construcción de
ditos camiños acorda facer presente á Xefatura de Obras
Públicas da provincia, que está en condicións
de acometer tales obras o Concello e que se desexa que a todo trance
se dean comezo as obras dos indicados camiños.
O Sr. Carballeda manifesta que fai máis de seis anos que o
Concello está pagando o soldo médico municipal sen que
se saiba nada dos servicios que o mesmo presta e que de acordo co
Estatuto Municipal debe sacarse a súa provisión en propiedade
posto que ningunha praza do Concello debe estar desempeñada
interinamente máis de seis meses.
O Sr. Agra manifesta que o Sr. Busto que é o que desempeña
actualmente a praza de médico asiste a todos cantos enfermos
lle chaman.
O Sr. Elizalde adhírese á manifestación do Sr.
Agra.
O Sr. Carballeda fai constar que o Sr. Busto non vive no termo municipal.
Despois de discutido este asunto o Pleno acorda facer presente á
Permanente, que en vista do que dispón o Estatuto Municipal,
saque a praza a concurso para prover en propiedade declarar a vacante
de médico municipal, que seguirá desempeñando
interinamente ata a súa provisión en propiedade por
D. Alejandro Busto, e que pola alcaldía se faga o oportuno
prego de condicións.
E non habendo máis asuntos que tratar péchase a sesión
da que se estende a presente acta, que firman os señores asistentes
e da que eu secretario certifico.
Firman. Cesáreo Belsol Oria, Concepción
Pérez, Olimpio Buceta, José Agra, Francisco Carballeda,
Andrés Barco, Manuel Piñeiro, Bernardo Elizalde y el
Secretario.
O nomeamento de Dna. Concha como alcaldesa
de Portas é celebrado por toda a veciñanza, as bandas
de música de Lantaño festéxano con sendas serenatas:
primeiro a Banda de Poza, o día 26 e ó día seguinte
faino a Banda Popular de Lantaño dirixida polo gran músico
e director D. Hermógenes Vila Buceta, pola labor cultural desenrolada
como mestra do municipio, pois como alcaldesa non tivo ocasión
de demostralo.
Da acta transcrita dedúcese que o primeiro problema a que se
ha de enfrontar a Alcaldesa é: o nomeamento de médico
titular, a apertura dos camiños de Portas a Vilavedra de Romai
e a apertura do camiño que conduce de Briallos a Portas, esto
dános idea do que era o noso municipio.
Coincide o período de Alcaldesa de Dna. Concha co momento histórico
coñecido como a "Dictadura do Xeneral Primo de Rivera"
momento de decadencia do reinado de Alfonso XIII.
O 28 de xaneiro de 1.930 o Rei retoma as rendas do
goberno tambaleante da Nación apoiado polo Xeneral Berenguer
poñendo fin ó golpe de estado dado por Primo de Rivera
o 13 de setembro de 1.923 con consentimento do Rei.
Coa volta ó goberno do Rei, os concellos de España réndenlle
unha fervorosa homenaxe a Alfonso XIII e a reina Dna. Mª Victoria,
o Concello de Portas non dubida en sumarse ó acto e a Alcaldesa
acompañada da súa irmá Gumersinda, con tan solo
250 pesetas e a súa placa que a acredita como mestra nacional,
diríxense á capital de España para presentar
os seus respectos ós Reis.
Esta viaxe ten lugar o 23 de xaneiro de 1.930 coa volta do Rei ó
poder. Con tal motivo, os Concellos han de ser reestructurados e cesado
o persoal que se atopa ó servicio dos mesmos.
A Lexislatura de Dna. Concepción Pérez Iglesias abarca
os cinco anos que transcorren desde o 9 de xaneiro de l.925 o 23 de
xaneiro de 1.930.
Son moitos os concellos de España que reivindican o honor de
posuír a primeira alcaldesa. Cabe a posibilidade de que ó
mesmo tempo houbese máis dunha alcaldesa nos concellos da nación
pero, primeiro o seu fillo D. Nemesio Méndez y logo os seus
netos sobre todo D. Amador e Dna. Concepción Méndez
Domínguez, que a calquera indicio de querer arrebatarlle a
primacía da súa avoa como primeira alcaldesa de España,
saíron ó paso demostrando, con todos os medios dispoñibles,
que tal dignidade corresponde a súa querida avoa Dna. Concha.
Tralo seu cese como primeiro mandatario do noso Concello Dna. Concepción
seguirá forxando xeracións, ata o seu traslado definitivo
á Escola Nacional de Guadalupe en Santiago onde exercerá
ata os últimos anos da súa vida profesional.
Ós 58 años, afectada dunha vellez prematura, falece
na súa casa de Lantaño, no lugar de San Bieito, parroquia
de Lantaño onde abundan os pazos e escasea a industria, lugar
tan fermoso que lle cativou para sempre esquecendo o seu histórico
Santiago natal.
O seu enterro ten lugar o 12 de decembro de 1.939 no cemiterio parroquial
de Lantaño, onde descansa á espera de que algún
político encontre entre as actas consistoriais algún
motivo que lle estimule ó recordo.
(Revista nº 2)
