As cinzas de Domingo Fontán
xa repousan no Panteón de Galegos Ilustres
Dende o venres 30 de Nadal de 1988, as
cinzas do cartógrafo e matemático Domingo Fontán
Rodríguez descansan no Panteón de Galegos Ilustres,
sito no convento de San Domingos de Bonaval, entre Rosalía
de Castro e de Ramón Cabanillas. Todos os xornais de Galicia
fixéronse eco deste traslado.
Descansaban os gloriosos restos mortais de Fontán no cemiterio
xeral de Santiago desde o seu pasamento acaecido o 24 de outubro de
1866. O Diario Oficial de Galicia do 19.4.1988 publicaba o acordo
do Consello de Cultura Galega da apertura dun expediente para declarar
a Don Domingo Fontán Rodríguez galego ilustre, con dereito
a ser soterrado no Panteón das meirandes personalidades do
País Galego. Aprobados todos os trámites, ás
cinco do serán do 30 de Nadal, procedeuse ó depósito
das cinzas de Fontán en San Domingos de Bonaval. O acto estivo
presidido polas diversas personalidades da vida política e
cultural de Galicia, entre eles o Xefe de Executiva galega Fernando
González Laxe; o Conselleiro de Cultura Alfredo Conde Cid;
o Presidente do Consello da Cultura galega Ramón Piñeiro,
e o director do Museo do Pobo Galego, Antonio Fraguas.
Tamén se atopaban neste histórico e emocionante acontecemento
Tomás Pérez Vidal; o Delegado do Goberno central en
Galicia García Sabell; o Alcalde de Santiago Xerardo Estévez;
o Presidente da Real Academia Galega de Ciencias Naturais, Ernesto
Vieitez Cortizo; o Presidente da Fundación do Padroádego
Rosalía de Castro, Agustín Sixto Seco; o Director do
Instituto Xeográfico Nacional, Anxel Arévalo, e o Alcalde
de Portas Xosé Manuel López, acompañado dalgúns
concelleiros do noso Concello. En representación da Asociación
Cultural "Domingo Fontán", asistiu o Director da
revista "Domingo Fontán", Xosé Lois Vila Fariña.
Con toda unha ausencia moi notable: o pobo de Portas.
O noso alcalde na súa intervención,
subliñou a labor de investigación de Fontán e
a súa importancia coma o primeiro xeógrafo "que
ofreceu o rostro de Galicia". Antonio Fraguas manifestou
que o traslado de Domingo Fontán ó Panteón de
Galegos Ilustres era un vello desexo que agora se vía satisfeito.
Subliñou Fraguas o entorno do espertar científico no
que Fontán traballou, e a fonda preocupación por Galicia
que amosou constantemente en todas as súas manifestacións.
Así dicía Don Antonio no remate da súa intervención:
"El, que sempre mantivo a idea de que os problemas de Galicia
non se podían resolver dende Madrid, soubo levar na fronte
unha estrela e nos beizos un cantar".
O Alcalde de Portas xunto con Ramón Piñeiro, puxeron
a caixa de madeira coas cinzas de Fontán no oco mortuorio do
chan do Panteón, ó tempo en que na súa memoria
interpretábase o Himno de Galicia, coa fonda emoción
de tódolos alí presentes.
A derradeira intervención foi a de González Laxe que
salientou que Fontán foi un dos que procederon "á
labor fundamental de Galicia". Para o Presidente galego este
xeógrafo compaxina as dúas vertentes que o premio "Galicia"
de investigación e promoción cultural recoñece
para dúas persoas: "Este ano que remata - dixo - estivo
cheo de ledicia, porque conmemoramos o nacemento de dúas persoas
ligadas intimamente ó noso País: Otero Pedrayo e Domingo
Fontán".
Domingo Fontán, unha das personalidades fundamentais da Ilustración
en Galicia, Profesor de Retórica e Matemáticas, autor
do primeiro mapa que en España se fixo cunha perspectiva científica,
Deputado a Cortes pola provincia de Pontevedra, un dos percusores
do Ferrocarril na Nosa Terra, Director do Observatorio Astronómico
de Madrid, recibiu a meirande distinción que Galicia a través
dos seus entes culturais dedícalles ós seus distinguidos
fillos. Agora ben, para que se principie a recoñecer a labor
de Fontán a nivel oficial, houbo que esperar 122 anos desde
a súa morte.
Como antes dixemos, o meirande ausente deste acontecemento foi o pobo,
e en especial os veciños de Portas. Aínda que se desexe,
non se poden xustificar as ausencias neste acto. Cos medios de comunicación
que hoxe en día existen, e incrible pensar que non se convocase
ben por bandos, pola radio ou por outras vías polo menos ós
veciños da parroquia onde naceu Fontán.
¿Qué de dirixentes temos, ben sexan a nivel autonómico
ou local, que non saben - ou non quixeron - convocar, os primeiros
ós galegos en xeral e os segundos ós veciños
de Portas en particular, para renderlle coa presencia de todos o merecente
tributo popular de agradecemento que o bo de Fontán precisaba?.
Os que alí estabamos tíñamos a sensación
de que as cousas estábanse facendo ás "agachadelas".
Pouco máis de corenta asistentes - tirando a xenerosos medio
cento - atopábase neste histórico acontecemento.
Fontán pasou ó Panteón de Galegos Ilustres, coma
si fose un membro de segunda clase, e da noxo pensar que o traslado
dos gloriosos restos daquel que deu todo por Galicia, foi feito ó
que parece máis por compracencia ou por facer algo, que por
crer nos méritos do homenaxeado. ¿Pódese doutro
xeito entender a ausencia do pobo galego neste acontecemento?.
As conversas dos que alí nos atopábamos apuntaban a
un total desinterese dos veciños de Portas encol deste feito.
Eu non o creo así. O desinterese, necidade, apatía e
desprezo están naqueles que tendo a obriga de comunicar, calan.
Os nosos políticos nos que semellan privar máis os intereses
de partido que a propia realidade dos veciños, coidan non ter
ollos para ver, nin esquecementos para escoitar, e o maior desprezo
para Portas, foi intentar monopolizar a figura de Fontán a
nivel dos distintos partidismos políticos, e non nos doe prenda
ó dicir, que a súa estulticia - veña de onde
veña - privou ós veciños tanto de Portas como
da Comarca do Salnés, do feito da homenaxe popular que o xeneroso
Fontán se merecía, e parodiando aquelo que no seu día
se dixo con respecto a Castelao, e ben que consignemos o seguinte:
FONTAN É DO POBO GALEGO E NON DOS CACIQUES.
Teña Don Domingo a paz que se merece xa lonxe de todos os mangoneos
mundanos, e confiemos en que sempre haxa un corazón bo e xeneroso
en Galicia ou en calquera outra parte, que ó entrar en San
Domingos de Bonaval leve nos beizos unha oración de gratitude
para aquel que deu todo por Galicia, e que a pesar diso sigue sendo
o meirande descoñecido na súa propia Terra.
(Revista nº1)
