MIRAR POLA CULTURA
É FACER PATRIA
Autor: José
Luis Vila Fariña
Santa María de Portas é
sen ningún xénero de dúbidas, unha das parroquias
con máis prestixio histórico do mítico Val do
Salnés, aínda que elo non sexa a espoleta que fixese
espertar do seu letargo a aqueles dun ou doutro xeito manexan os fíos
da nosa Cultura.
Unha terra que alumeou o xenio universal de Prisciliano, a quen Sánchez
Dragó cualifica como o "único Cristo da nosa Historia";
a terra que foi berce dun dos máis arduos defensores do liberalismo
decimonónico, tal foi Manuel
Buceta Villar; a patria chica que produciu a todo un Domingo
Fontán Rodríguez, o prodixioso autor do "Mapa
de Galicia"; o lugar que foi motivo de inspiración
para todo un xenio do arte pictórico, o recentemente malogrado
Manuel Pesqueira, non pode ser, non é posible que esta zona
estea somerxida no pozo do esquecemento, pois cada un destes personaxes
por separado constitúe un alto orgullo para este recuncho de
Galicia, ¡canto máis todos xuntos!.
Se chegaba a este año de 1988, cunha efemérides gloriosa
para o Municipio de Portas: o nacemento en Portadeconde, o 17 de abril
de 1788, do que chegaría a ser o xeógrafo por antonomasia
de Galicia: Don Domingo Fontán Rodríguez.
Como se puido, salvando todo tipo de
obstáculos créase a Asociación Cultural "Domingo
Fontán" de Portas. Era o primeiro paso. As autoridades
locais, vacilantes nun principio, danse conta da transcendencia do
feito, e apréstanse a arrimar o ombro. A Deputación
Provincial de Pontevedra concede unha axuda económica que serve
para subvencionar o monumento do ilustre cartógrafo na súa
aldea natal de Portadeconde. Cada vez os pasos son máis firmes.
O Instituto Xeográfico de Madrid, en cooperación co
Museo de Pontevedra, outras institucións e algún particular,
montan a gran exposición sobre "CARTOGRAFÍA
DE GALICIA"que abarca desde 1.522 ata finais do pasado
século. Un éxito rotundo do cal todo bo galego e español
se congratula. O Edificio Sarmiento albergou estes mapas desde o 14
ó 30 de Abril. Próximos destinos e exposicións:
Santiago, A Coruña e Madrid.
Agora Fontán gracias ás persoas e entidades que se molestaron
en dar a coñecer a súa obra, xa non é un estraño.
Os medios informativos, un tanto receosos e desorientados ó
principio, comezan a interesarse polo personaxe. Non é moito
que digamos o que de Fontán se comenta na Prensa, Radio e Televisión.
Pero o pouco ben feito é moito, e prestixiosas plumas como
as de Isaac Otero, Borobó e Antón Fraguas, enchen ese
oco cultural dos nosos rotativos.
A xente fala de Fontán. ¿Qué fixo este señor
para que o seu nome sexa agora venerado e recordado? Pois con pouco
fixo moito por Galicia e España, cando moitos con bastante
máis, nada fixeron nin por unha nin por outra. Moito e bo,
podemos engadir nosoutros. Fixo e trazou, principalmente, o "rostro
de Galicia". Montes, vales, ríos, mosteiros, pobos, cidades,
etc., levou Fontán o seu marabilloso Mapa.
Pero Fontán non foi só cartografo. Se nada máis
houbese realizado que a súa "Carta
Xeométrica", este só traballo lle houbese
valido o recoñecemento universal dos seus méritos e
unha inmortal fama. Fontán tamén foi político,
astrónomo, home de empresa, matemático, académico,
etc..., aínda que por enriba de todos estes títulos
logrados a pulso, soubo ser sempre unha gran persoa chea de cultura
e de sinxeleza. Fontán foi o xenio e o padre á vez.
O político que máis defende a Galicia en Madrid, e o
sinxelo e austero camiñante que dorme baixo as estrelas, ou
alóxase na humilde choza dos habitantes dos Ancares ou o Cebreiro.
A todos transmite a súa chama, e de todos aprende, porque así
é o xenio, la persoa humilde cinguida a un gran ideal que alenta
a súa loita: Galicia.
¡Ninguén coñeceu Galicia como el! e sen temor
a equivocarnos afirmamos, ¡ninguén a amou tanto como
Fontán!, porque ninguén como el a puido coñecer
mellor. ¡DEZASETE ANOS de ímprobos traballos e esforzos
así o demostran!.
"Ollade o Mapa de Galicia".
Se no voso espírito late un pouco de amor pola Terra de Breogán,
non podedes mirar o rostro do País Galego, sen tributarlle
un agradecido e emocionante recordo a este gran home, do que agora
orgullosos celebramos o segundo centenario do seu nacemento.
Esta efemérides de Fontán, sen dúbida abrirá
o camiño do "rexurdimento" cultural da parroquia
e municipio de Portas. Así é de esperar. Hai moito,
moitísimo que facer neste cometido. Aquel que ningún
esforzo lle regateou a Galicia, ben merece que no seu nome se realicen
todos os proxectos culturais desta bela zona do Salnés. E unindo
a Cultura á Ciencia, ó coñecemento, ¿como
non facer nosa así mesmo a idea de Borobó, cal é
a de consagrar o Día do Natalicio de Fontán (17 de Abril)
ós grandes científicos da nosa Galicia? ¿A qué
se espera por parte dos nosos dirixentes culturais para celebrar con
gran solemnidade e entusiasmo esta gloriosa data dos Anais da historia
do País Galego?.
"Alguén comentará -escribe Borobó-
que Galicia dou moitos menos eminentes homes de ciencia que inspirados
poetas e excelentes prosistas. Tal vez sexa acertada esa opinión
se ó número de escritores en galego -ós que en
exclusiva se lles dedica o Día das Letras- se agrega o dos
que escribiron en español, que tamén son de Deus e de
Galicia. Pero, polo momento xa poden esperar os fantasmas do P. Feijoo,
a Pardo Bazán, Valle-Inclán, Camba, Fernández
Flórez, etc... a que se acorden deles.
E, descontados estes, o número de grandes escritores galegos
tan só é equiparable ó de científicos
de altura, para os que supoño que non habería discriminación
lingüística ningunha. ¿Ou é que a CARTA
XEOMETRICA é menos galega por non respectar exactamente a toponimia
ENXEBRE?".
Máis adiante segue comentando este ilustre escritor: "...
intentaré hacer una lista de los doce hombres de ciencia que
podrían ser los titulares de los años que restan en
este siglo, sin contar el actual, ya consagrado por mí a Domingo
Fontán.
Podrían ser: Fray Martín Sarmiento, Rodríguez,
el matemático de Bermés, Casiano del Prado, Ramón
de la Sagra, Varela de Montes, Ramón Rúa Figueroa, Antonio
Casares o su hijo José Casares Gil, Rodríguez Carracido,
Roberto Nóvoa Santos, Alejandro Rodríguez Cadarso, Manuel
Martínez Risco y Ramón María Aller. Ateniéndome
estrictamente a las ciencias de la naturaleza, pues si me extendiera
a las ciencias del espíritu, el número quizá
fuese suficiente para colmar, junto a otros muchos científicos
de ayer y de hoy que quedan en reserva, todos los años del
próximo siglo".
¡Qué fermosa pléiade de nomes gloriosos se unen
ó de Fontán! ¿Verdade que é incomprensible
a actitude de aqueles que podendo facer moito pola nosa Cultura, pola
nosa Ciencia, en resumen, pola nosa Galicia se deleitan na súa
odiosa ociosidade cando tanto temos que facer pola Patria Galega?.
Ben dicía o "Inmortal Manco del Salnés", Don
Ramón María del Valle Inclán que "mirar
por la Cultura es hacer Patria": ¡Que pouco patriota existe
se nos atemos ás palabras do noso inmortal escritor!
¡¡¡LOITEMOS!!!
