Dedicatoria de D. Ramón Otero
Pedrayo
ó mapa facsímile editado por D. Domingo Fontán,
editada pola Asociación do Corpo Nacional de Topógrafos
e impreso nos talleres do Instituto Xeográfico e Catastral,
tirándose 565 exemplares numerados deles 63 en papel verxurado
ingrés.
Madrid, decembro de 1.974.
Con verdadeira e profunda emoción atrévome a escribir
unhas liñas de presentación da fermosa e Ilustre "Carta
Xeométrica de Galicia" na forma definitiva tal como o
seu autor, D. Domingo Fontán a concibiu e debuxou. Obedezo
a vontade da Asociación do Corpo Nacional de Topógrafos
ó atreverme a esta especie de Prólogo. Trátase
sen dúbida de tan honrosa encomenda de premiar nos meus últimos
anos unha larga vida dedicada ó estudio e exaltación
de Galicia. E con fervoroso agradecemento aquí o consigno.
Como moitos galegos e non galegos son desde neno un discípulo
fiel e agradecido deste mapa.
O "Fontán" como se lle chama xeralmente, presidía
o despacho do meu pai na nosa vella e amada casa da aldea. De neno,
subido a unha cadeira ou á mesa, seguía o curso dun
río, o ondular ascendente dunha rexión de "Chaos"
e montículos rematada na alta serra, admiraba o debuxo forte,
preciso e xentil das Rías, perdíame na proliferación
dos altos vales, imaxinaba o contorno afectuoso das cidades e vilas.
E despois coa alma plena de imaxinados horizontes acudía á
pétrea solaina para deixarme envolver na cósmica pulsación
dos amplos horizontes da miña casa e da miña infancia.
E era grande a miña alegría ó descubrir desde
a miña solaina algunha sinal do horizonte representado no mapa:
A curva do Suído, a graciosa escultura do Coto de Novelle,
o trazo a un tempo firme e dubidoso do Val de Barbantiño....
Fun toda a miña vida fiel ó Fontán. Nas miñas
camiñadas por Galicia levaba un calco dos vellos camiños
da comarca elixida e nunca o vello xeógrafo me enganou. O mapa
representa unha Galicia, case aínda do XVIII, sen outra estrada
que a borbónica da dos vellos camiños laten no Fontán
cas súas pontes "pedriñas" ou "taboadas",
os seus descansos en posadas de arrieiros e estudiantís. É
emocionante deterse nos enxamios de parroquias que poboan os vales
e as costas fértiles, e como se van espaciando nas altas chairas
e gándaras batidas polo vento das cumes. Saudamos as Ermidas
brancas, nos seus altares de montículos, os grandes "Pazos"
barrocos que imaxinamos inmersos no seu acompañamento de searas
e bosques. Impoñen os grandes mosteiros, sistemáticas
organizacións de silencios, soidades e aspiracións.
Pero sobre todo conmóvenos o po denso, desigual, como de materia
humana orixinaria das aldeas cos seus topónimos expresivos,
ásperos ou suaves, célticos, xermánicos, latinos.
Brillan como as Sete Estrelas. As Sete Cidades do Antigo Reino, o
máis antigo e o primeiro católico de todo o Occidente
europeo. A Coruña é o seu tómbolo envolto no
canto mariño, Compostela na zona de antigos castros entre as
diversas atraccións do Tambre e do Ulla, Vigo é un estratéxico
e corto lugar, os tres elementos da fermosa vila de Cambados aparecen
distintos, e Ourense a penas tocando o Miño...
Atráenos a indecisión dos brancos areais onde o vento
levanta as súas queixas como no soneto De Antero. Facilmente
finos e firmes trazos do mapa alédanse e vivifican coas veigas
verdes ou douradas. En tempo de Fontán aínda o manto
dos piñeirais, que transporta ata a montaña o tema do
mar, non se estendían case unánime... En fin, todo Galicia
tendida ó oeste cos seus grandes vales como flores de raíces
finas e dubidosas, ó Leste abertas en corolas ó Océano
coa tensión e palpitar da súa historia de todos os días
se nos ofrece neste mapa, o primeiro e máis belo que obtivese
unha rexión española.
O seu autor, cabeza forte de matemático, fidalgo aldeán
pertence ó tempo de vigorosas personalidades (La Sagra, Parga,
Varela de Montes...) que ilustraron no primeiro XIX as aulas da Universidade
Compostelán. A súa "CARTA" modelo de amor
e dedicación aparece agora fiel ó debuxo do seu autor,
cos topónimos escritos de pluma, moito máis perfecta
que na primeira edición de París, de 1.845. A imaxe
de Galicia ábrese a nosoutros a través do seu firme
espírito, con maior amplitude e profundidade. Galicia e todos
os amantes da cultura o agradecen e cremos que todos os centos de
igrexas e ermidas recordadas no fermoso mapa tocan a "maitines"
felicitando á Asociación do Corpo Nacional de Topógrafos
por este novo e altamente patriótico labor....
(Revista nº 2)
